34,7999$% 0.27
36,8294€% -0.07
44,4413£% -0.01
2.942,59%0,29
4.889,00%0,43
฿%
Kuzey Amerika ve Avrupa güç altyapısını milyarlarca dolar harcayarak yenilemeye hazırlanıyor. Ama güç iletiminde kritik değerdeki trafo termini ve fiyatları alıp başını gitti. Ağır talep, hammadde tedarik sorunu, yetersiz kapasite ve teknik işgücü krizin temel sebepleri. Dünyada baş gösteren trafo termin krizi Türkiye için bir fırsat kapısı açabilir. Üretimde kullanılan ana girdilerde ithalatçı olunması ise risk ögesi.
Dünyada trafo kıtlığı yaşanıyor. Gelişmiş ekonomiler bulut iktisadı, yapay zeka, çip üretimi, elektrikli ve hidrojenli araç teknolojilerinde yarışa girerken alt seviye teknolojiye sahip trafo yatırımlarını göz arkası edince kriz baş gösterdi. İş o raddeye ulaştı ki ABD Başkanlık Ulusal Altyapı Müşavere Kurulu (NIAC) haziran ayında “ABD Şebekesinin Güvenilirliğini Sağlamak İçin Güç Trafosu Meşakkatinin Giderilmesi” başlıklı rapor hazırladı. Raporda yerli üretimin desteklenmesi de dahil olmak üzere bir dizi teklif sunuldu. Pekala bu kriz neden baş gösterdi ve krizin art planında ne var?
TERMİN MÜHLETLERİ İKİ YILA ÇIKTI
Birçok dalda olduğu üzere Kovid-19 pandemisi sürecindeki kapanmalar yüzünden dünyanın birçok gelişmiş ve gelişmekte olan ülkesinde trafo yatırımları sekteye uğradı. İklim krizi yüzünden artan sıcaklıklar klima kullanımının ağırlaşmasına neden oluyor.
Bu da güç altyapısı eskimiş ülkelerin şebekesinin ağır güç çekimini karşısında yetersiz kalmasına yol açıyor. Şebekeyi geliştirmek için daha fazla trafo üretilmesi gerekiyor. Wood Mackenzie’nin raporuna nazaran, pandemiden çıkarken emtia fiyatlarında gözlenen süratli artışlar da fiyatları adeta uçurdu. Sonraki devirde emtia fiyatları gerilese de üreticilerin güçlü talep ve termin müddetlerinin takviyesi ile marjlarını yükselttikleri gözleniyor. Rapora nazaran termin müddetleri iki yıla çıkmış durumda. Pandemi öncesinde ise bu 30-60 hafta ile sınırlıydı. Öte yandan sorun termin süreleri ile de sonlu değil. 2020’den bu yana hammadde maliyetlerinin de tesiriyle trafo fiyatları yüzde 60-80 oranında arttı.
ABD’deki trafoların ortalama yaşının 30 olduğu belirtiliyor. Bir trafonun 30-40 yıllık ömrü olduğu düşünüldüğünde ülke altyapı yenilenmesi için kritik vakitlerde.
BAKIR VE ÇELİK TEDARİĞİNDE ZORLUK
ABD Ticaret Bakanlığı verilerine göre özellikle 2019 yılında büyük güç trafolarının yüzde 80’den fazlası ithal edildi. Yerli üreticiler dampingli ithal mallar yüzünden rekabet edemedi.
ABD Başkanı Biden, Amerikalı imalatçıları desteklemek için 2022 yılında Savunma Üretim Maddesi’ni devreye alsa da trafo üreticilerinin kaygısına derman olmadı. Öbür yandan ABD Güç Bakanlığı’nın trafo imalatını da kapsayan bir formda amorf çelik kullanım koşulu getirmesi sektörde sarsıntı tesiri yarattı. Geçen nisan ayında ise amorf çelik kullanım oranlarına ait kriterler yumuşatıldı. Yükselen talep ve bölüme yönelik projeksiyonlar dev üreticilerin yatırım iştahının artmasına neden oldu.
Powermag’de yer alan Sonal Patel imzalı makalede Siemens Energy, Hitachi Energy, Virginia Transformers üzere büyük oyuncular önümüzdeki üç yılda üretim kapasitelerini artırmak için yatırım kararları açıkladılar. Yeniden de üretim kapasitesi artırılsa da kapasite kullanım oranlarını istek edilen düzeylere çekmek bakır, elektrik çeliği (tane yönelimli silikon çelik) ve madeni yağlar üzere malzemelerin tedariğinde rastgele bir zorluk yaşanmamasına bağlı. Üstelik trafolar için gerekli olan ana bileşenleri bir avuç firma üretiyor. Trafoların üretiminde yüksek kaliteli bakır ve çelik kullanılıyor ve bu hammaddelerin fiyatı son beş yılda iki kattan fazla arttı.
AVRUPA’NIN ZORLUĞU İŞGÜCÜ
Projeksiyonlara nazaran Kuzey Amerika’dan sonra trafo pazarında en yüksek talebin yaşanacağı Avrupa’da da kriz çanları çalıyor.
Avrupa Komitesi’nin Kasım 2023’te yayınladığı çalışmaya göre güç altyapısının yenilenmesi için 2030 yılına kadar 584 milyar avroluk harcama yapılması planlanıyor. Çalışmaya nazaran bu yatırımlar yenilenebilir güç kaynaklarının şebekeye dahli, elektrikli araç yayılımı ve ısı pompalarının kullanımının artması sonucu oluşacak talebe karşılık vermek için zarurî. ABD pazarına özel aktardığımız zorlukların yanında Avrupa’nın ek bir sorunu daha var. O da özellikle büyük trafo konseyimi için gerekli olan nitelikli işçi ihtiyacı. Bir yüksek teknoloji eseri olma da trafoların üretimi sıkıntı ve çok fazla teknik işgücü gerektiriyor.
FIYATTA OLMASA DA KALİTEDE VARIZ
Amerika ve Avrupa’da yaşanan trafo derdine yönelik gelişmeleri Dünya’ya kıymetlendiren Balıkesir Elektromekanik Sanayi Tesisleri A.Ş. (BEST) Yönetim Kurulu Başkanı Rona Yırcalı, ABD ve Avrupa son periyoda kadar güç altyapısına yeteri kadar yatırım yapmadığı için şimdilerde yenileme yatırımlarının gündeme geldiğini söyledi. Bu manada yalnızca trafolarla sonlu kalmayan güç merkezlerinden iletim çizgilerine kadar geniş bir altyapı yenilemesinin başladığını belirten Yırcalı, “ABD üzere gelişmiş ülkelerde güç gereksinimi çok artmaya başladı. Elektrik gücün üretiminde, nakliyesinde ve kullanımında artışlar kelam konusu.” dedi.
ÇİN HER YERDE!
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ve Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) üzere iş dünyasının çatı kuruluşlarında başkanlık vazifesinde bulunmuş Rona Yırcalı, “Biz de BEST olarak trafo üretiminde varız. En büyüklerden biriyiz. Üretimin yüzde 75-80’i ihracata gidiyor. ABD’de üretim var. General Electric var. Çin’de çok büyük üretim var.” bilgilerini aktardı.
ABD’nin Çin’e alternatif tedarikçi yaratma projesi kapsamında altyapı yenilemelerinin Türkiye için bir fırsat kapısı açıp açmadığına yönelik sorumuzu yanıtlayan Yırcalı, “Yer yer alternatif olunabiliyor. Güney Kore’de de üretim var. Çin tabi çok büyük. Fiyat rekabeti yapmak güç. ABD olmasa da Ortadoğu ve Afrika’da varlar. Vakit zaman iç pazarda da Çin ile rekabette zorlandığımız oluyor. Onlar devlet siyaseti gereği yalnızca trafoda değil her bölümde ucuz fiyat veriyorlar. Lakin kalitelerinde sorun oluyor.” diye konuştu.
GİRDİLER İTHAL
Elektrik alanında müteahhitlik de yaptıklarını anımsatan Rona Yırcalı, “Bu mevzularda her zaman devlet dayanağına gereksinim duyuluyor. Kurların bu durumda olması bütün ihracatçılar üzere bizim için de dezavantaj. Vakit zaman zorluk yaşanıyor. Üretimde kullanılan girdilerin fiyatları global talebe nazaran belirleniyor. Bakır mesela. Yağ da ithal ediliyor. Silisli sac üzere özel alaşımlı eserler ithal ediliyor. Teknik işçi sayımız hudutlu. Ülke olarak yetkinlik bakımından kasvetimiz yok ancak kâfi personel bakımından bizde de gereksinim var.” görüşlerini aktardı.
TÜRKLER DE YATIRIM YAPIYOR
Dünyadaki trafo krizinin asıl sebebinin hammaddeden kaynaklandığını vurgulayan trafo üreticisi BETA Güç’ün İdare Kurulu Üyesi Yusuf Cenk Dağsuyu, “Silisyumlu sac ana hammadde. O da Türkiye’de üretilmiyor. Büyük üreticiler; Rusya, Japonya ve Çin. ABD’de de üretim var. Pandemi periyodunda tedarikte sıkıntı yaşadık. Üretim kısıldı. Dünya genelinde bu kısılınca, trafo üretiminde de kısıtlar yaşanabiliyor. Elektrik çeliği denilen bu silisyumlu sac.” bilgilerini paylaştı.
Aynı vakitte DEİK Türkiye-Kongo İş Konseyi Başkanı da olan Dağsuyu, Türkiye’deki üreticilerin yatırımlarını artırdığını ve kendilerinin de bu kapsamda 150 milyon dolarlık yatırım yaptıklarını tabir etti. Güç trafosu ve dağıtım trafosu olmak üzere üretimin ayrıldığını bunun yanında yağ kullanılmayan kuru tip trafoların da pazarda yer bulduğunu lisana getiren Dağsuyu, “Amerika pazarından talep var. Şimdi ağır satışlar olmadı. Oraya özgü üretim yapıldığında fırsat kapısı açılacak. Yalnızca ABD değil Afrika’da da güç kullanımı arttıkça Türkiye’nin ihracat alanı genişleyecek. Özetle hakikat kalite üretimle Türkiye için bu kriz fırsat kapıları açar.” bildirisi verdi.
PAZAR YÜZDE 92 BÜYÜYECEK
-Güç trafosu pazarı 2023 prestijiyle iddiası 18.6 milyar dolar büyüklüğünde.
-Market Research Future datalarına nazaran, 2024 yılında ise pazarın 20.2 milyar dolara ulaşması bekleniyor. 2032 yılına gelindiğinde ise 35.8 milyar dolarlık bir hacim kelam konusu olacak.
-Özellikle yapay zeka teknolojileri, data merkezleri, akıllı kentler, yenilenebilir güç ve elektrikli araçlar dağıtım ve iletim altyapısına daha fazla yatırım yapılmasını mecburî kılıyor.
-Trafo pazarının 2032 projeksiyonuna bakıldığında en büyük gelişmeyi Kuzey Amerika pazarında göstermesi bekleniyor. Bunun nedeni ister Trump seçilsin ister Harris, ABD seçimleri sonrası ülkenin altyapısının yenilenmesi kelam konusu. Kuzey Amerika pazarından sonra en büyük gelişme ise Avrupa pazarında yaşanacak. Avrupa’yı yakın bir farkla Asya-Pasifik takip edecek.
YAĞDA İTHAL İKAME DAYANAKLA OLUR
Trafolarda kullanılan yağlarda Türkiye ithalatçı. Madeni Yağ ve Petrol Eserleri Sanayicileri Derneği (MAPESAD) Tayfun Koçak’a yerlileştirmenin yapılabilirliğini sorduğumuzda bunun kamunun dayanağı ve üniversite sanayi işbirliği ile mümkün olacağını not etti. Koçak, “Trafo yağları ithal ediliyor. Çalışmalar yapılıyor ancak ürettik diyen duymadık.
Trafo yağı özellikli bir yağ. Türkiye’de bu özelliği yakalayabilen eserler de var. Ancak orjinali üzere değil. Trafo yağında Türkiye Elektrik İletim AŞ (TEİAŞ) standardı belirliyor. En büyük alıcı o. İhracatta da memleketler arası standart gerekir. O standartta üreten bizim duyduğumuz yok. TEİAŞ’a misyon düşüyor. Aslında yalnızca yerlileşme savunmada değil bu tip eserlerde de olmalı. Olmaması için hiçbir sebep yok.” görüşünü lisana getirdi.
UZAKDOĞU’YA MANİ TÜRKİYE’YE YARAR
Astor Güç Genel Müdür Yardımcısı Olcay Doğan, “Önümüzdeki 5 yıllık periyotta güç transformatörleri pazar büyüklüğünün yüzde 7, dağıtım transformatörleri pazar büyüklüğünün de yüzde 6 oranında büyümesi beklenmektedir.” bilgisini verdi.
“Ülkemizde de benzeri bir eğilimle yenilenebilir güç yatırımları ağırlıklı olmak üzere kurulu kapasitedeki artış gayeleri ve yenileme yatırımları nedeniyle yüzde 6,5 seviyesinde bir büyüme beklemektedir.” diyen Doğan, “ABD transformatör pazarı bilhassa güç transformatörleri üretiminde kâfi mahallî üretim olmaması nedeniyle dış ticarete kıymetli ölçüde gereksinim duymaktadır. ABD transformatör pazarının Uzakdoğu menşeili eserlere uygulanması planlanan, uygulanan kısıtlamalar nedeniyle Türkiye’deki üretici firmalar için uygun ve değerli bir ihracat pazarı olarak öne çıkmaktadır. Avrupa pazarı için de misal bir gelişim kelam mevzusudur.” tabirlerini kullandı.
Şirket olarak artan talebin karşılanabilmesine yönelik olarak kapasite artırımı yatırımına başladıklarını belirten Doğan, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Yüzde 100 oranında kapasite artışı sağlanacak olan yeni yatırımın 2025 yılı başında tamamlanması hedeflenmektedir. Yatırımın tamamlanması ile üretim ve ihracat sayılarında değerli artışlar sağlanacaktır. Talebin ağır olduğu termin müddetlerinin yurt dışında 3-4 yıllara çıktığı yurt için de 2 yıllara yaklaştığı bu periyotta Astor Güç olarak, dağıtım, güç, anahtarlama eser gruplarımızda kapasitemizi 2 katına çıkarıyoruz.”
TÜRKİYE PAZARINDAKİ DURUM
Bir elektrik devresinden bir yahut birden fazla elektrik devresine güç iletimini manyetik alan aracılığıyla sağlayan trafo/ transformatörler, elektriğin sağlıklı aktarılmasında kritik bir fonksiyona sahip. Yaklaşık 150 yıllık bir teknoloji olan trafoların genel prensibinde geçen uzun yıllar zarfında temel bir değişim olmadı; metal sargılar ve makine yağı.
2023 yılı üretimlerine ait bilgiler incelendiğinde Türkiye’de transformatör üretim ve satışının 122.000 MVA düzeyinde olduğu gözlemleniyor. Türkiye transformatör pazarının yüzde 65’inin yenileme yatırımlarından yüzde 35’inin de yeni yatırımlardan kaynaklandığı varsayım ediliyor
Sakarya’dan yılın 8 ayında 4 milyar doları aşan ihracat
Veri politikasındaki amaçlarla sınırlı ve mevzuata uygun şekilde çerez konumlandırmaktayız. Detaylar için veri politikamızı inceleyebilirsiniz.